Một câu chuyện ngụ ngôn rất buồn cười, nhưng trong khoang thuyền không ai có thể cười nổi. Người ta vẫn nói không ai giàu ba họ, đây cũng chính là lo lắng của bọn họ... Mặc dù tổ tiên tích đức, coi trọng giáo dục, trong dòng họ vẫn còn người tài giỏi, duy trì được địa vị của gia tộc, nhưng cũng không thể so được với mấy chục năm trước, chỉ có thể phát uy được ở Đông Nam, còn khi tới trung tâm chính trị của Đại Minh, mặc dù không phải bị người khác coi không ra gì, nhưng chẳng qua cũng chỉ hơn vậy một chút mà thôi. Nếu triều đình muốn ra tay với bọn họ, bọn họ cũng chỉ đành làm cá nằm trên thớt mà thôi... Ví như năm đó bọn họ bị cầm biên nhân công, tất cả đều hận tới nghiến răng, toàn Giang Nam đều phản đối, nhưng Hồ Tôn Hiến có sự ủng hộ toàn lực của triều đình vẫn cứ tiến hành công việc của mình, mãi tới sau này chiến tranh chấm dứt mới thôi.
(cầm biên: ngăn nhập tịch)
- Các vị đều là người thông minh.
Thẩm Mặc chậm rãi nói:
- Chắc chắn đã hiểu ý của ta rồi chứ.
-oOo-
Mọi người lặng lẽ gật đầu, bọn họ đương nhiên hiểu ý của Thẩm Mặc... Ly tinh đời thứ nhất của Thúc viên ngoại bản lĩnh cao cường, công lao hiển hách, để lại cho con cháu một cuộc sống an nhàn sung sướng. Nhưng đời sau của nó hàng ngày ăn thịt tươi mà sống, chưa bao giờ nhìn thấy con chuột, nói gì tới bắt chuột. Cho nên sau khi gặp phải con chuột thì lộ vẻ sợ hãi, suýt tí nữa còn bị con chuột cắn chết.
Chuyện xưa này kể cho mọi người rất hợp, bọn họ muốn giúp con em mình đi lối tắt, không để cho bọn chúng phải chịu cảnh cạnh tranh gian khổ với người khác, nhưng như thế không phải là giúp chúng, mà là hại chúng mới đúng...
- Đại công của Tống Liêm sau khi lập quốc chính là lập ra khoa cử cho Đại Minh ta.
Thấy mọi người cũng đã hiểu ý mình, Thẩm Mặc nói tiếp:
- Lịch sử đã chứng minh cho suy nghĩ của lão, không chỉ môn phiệt Ngụy Tấn kéo, mà ngay cả Tống triều cũng chưa từng có gia tộc nào có tiến sĩ nối đời nhau, chưa từng có gia tộc nào có ba đời tể tướng nối nhau như Đại Minh ta cả... Mỗ thiết nghĩ, chuyện Thúc thị ly tinh đã thể hiện rất rõ tư tưởng của lão.
- Hoàng gia không muốn thấy một thế gia môn phiệt nào chiếm quyền của mình. Bọn họ chỉ muốn củng cố hoàng thất, phế huân quý thế gia, mang quyền lực giao cho người đọc sách.
Thẩm Mặc trầm giọng nói:
- Mà người đọc sách muốn có tư cách trị quốc, nhất định phải vượt qua chế độ khoa cử của Tống Liêm đặt ra, độ khó của nó ví với thiên quân vạn mã qua cầu độc mộc cũng không quá đáng. Ta cũng là người từng qua khoa cử, biết rằng muốn thi đậu khó khăn thế nào, phải có tư chất thông minh, ra sức chăm chỉ học hành, cùng với vận may mới có thể thi đậu, dù thiếu một thứ cũng sẽ thi rớt.
Mọi người đây là lần đầu tiên được nghe người ta phân tích chế độ khoa cử từ góc độ người nắm quyền, cho nên vô cùng chấn động, tất cả đều chăm chú lắng nghe, như sợ bỏ sót một từ nào đó:
- Chính vì độ khó cao như vậy, khả năng đỗ cực thấp, cho nên một gia tộc rất khó để duy trì nhiều đời tiến sĩ liên tục, như vậy tự nhiên sẽ không thể sinh ra một gia tộc quá mức hùng mạnh...
- Đại nhân, lời ngài nói làm chúng tôi tỉnh ngộ.
Lúc này có người không nhịn được hỏi:
- Thế nhưng chúng tôi vẫn chưa từng thả lỏng việc dạy dỗ, phần lớn đều yêu cầu nghiêm ngặt từ thuở nhỏ, mời danh sư dạy dỗ mong tránh cho bọn chúng sa ngã...
Dừng một chút lại nói:
- Mục đích bọn chúng vào Quốc Tử Giám Nam Kinh chính là, sau khi trổ hết tài năng trong cuộc thi hương ở Giang Nam, bọn chúng muốn được thi hội, muốn so tài với các cao thủ khác trong cả nước.
- Ngươi nói không sai.
Thẩm Mặc thản nhiên cười:
- Loại liên tục này mặc dù rất khó, nhưng không phải là không có. Những thư hương thế gia có thể có con em liên tục thi đậu. Nhưng ngươi có kế Trương Lương, hoàng gia lại có thang leo tường, hoàng gia đề cao tiêu chuẩn, trong việc lựa chọn Thứ cát sĩ loại trước ra ba, bốn mươi người, mà không phải là Thứ cát sĩ thì không thể tiến xa được. Hơn nữa còn giới hạn số người tiến sĩ trúng tuyển, từ ba trăm rút về còn ba mươi. Tất cả việc này đã gần như ngăn chặn được một gia tộc có thể xuất hiện nhiều Đại học sĩ liên tục.
Nghe đến đó mọi người liên tục gật đầu, vẫn là Thẩm đại nhân đứng cao thấy rõ, thì ra trong thể chế khoa cử lại có kiểu này, thảo nào mọi người không có cách nào tái hiện được sự huy hoàng tại quan trường ngày xưa.
- Ta kiểm tra danh sách những người thi đậu gần hai mươi năm qua, hiện tại các vị ngồi đây, số tiến sĩ có quan hệ họ hàng với các vị có được một trăm lẻ bảy vị, con số này cũng đã là rất cao rồi.
Nhưng y lại chuyển đề tài:
- Thế nhưng số người có thể làm ở Hàn Lâm viện chỉ có bảy người, sau khi sát hạch chỉ còn hai người được làm, bình quân chưa được một phần mười, cũng khiến người ta phải suy nghĩ... Vì sao tộc đệ cả chúng ta cũng không kém, nhưng luôn luôn không có cách nào cạnh tranh được với cử nhân trong cả nước chứ?
- Đúng thế, vì sao?
Mọi người mong chờ Thẩm Mặc, chờ y giải thích.
Thẩm Mặc thấy cuối cùng đã đưa được bọn họ vào tròng, liền bắt đầu thu lưới:
- Ta cho rằng chính là vì "Mãnh" hiệu.
Nói rồi cao giọng:
- Không cho ly tinh bắt chuột, nhưng lại cho chúng ăn thịt, như vậy tuy dễ chịu nhưng đến lúc gặp phải khó khăn thật sự cần tới bản lĩnh, bọn họ không thể thể hiện được khả năng, cho nên đương nhiên bị thua thiệt.
Lại thở dài một tiếng, lời nói sâu xa:
- Tộc đệ của chư vị vốn sống trong sung sướng, nhưng bọn họ thấy có thể dễ dàng qua được thi hương, cho nên tâm lý cũng thấy thoải mái, nghĩ rằng cũng chẳng có việc gì khó. Đợi đến khi thi hội thì đương nhiên không thể so với những người vừa thông minh lại vừa chăm chỉ được... Xét đến cùng chính là vì các vị tạo cho bọn chúng một điều kiện tốt quá, làm cho bản lĩnh bọn chúng bị bào mòn, không thể thể hiện được hết sức.
-oOo-
Nghe Thẩm Mặc nói một hồi, không khí trong khoang thuyền trở nên ồn ào, mọi người cũng không để ý tới quy củ mà ghé tai bàn luận ý kiến với nhau. Một lúc lâu sau, Ngô Phùng Nguyên thay mặt mọi người hỏi:
- Đại nhân, ý của ngài là không muốn chúng ta tranh cãi việc "Mãnh" hiệu, mà phải dạy bảo cho tốt tộc đệ của mình, công bằng cùng người khác cạnh tranh?
- Đúng vậy.
Thẩm Mặc gật đầu, không có ý lảng tránh vấn đề này của bọn họ.
- Nhưng kết quả lần thi hương này, công bằng mà nói thì số người đậu cử nhân của mấy nhà chúng ta không bằng một phần tư trước kia.
Ngô Phùng Nguyên dè dặt:
- Nếu như tương lai vẫn vậy, sợ là không đến mười năm, thì những người ngồi đây sẽ có đến một nửa bị thay thế.
- Việc này đương nhiên ta đã nghĩ tới.
Thẩm Mặc chậm rãi nói:
- Ngay từ đầu ta đã nói, lần này mời mọi người tới, chính là muốn nhân việc này tìm một cơ hội, tìm ra một con đường toàn vẹn, xem chúng ta có thể an vị ở một nơi, tạo ra được sức mạnh của mình.
Nói rồi thở dài, vẻ mặt có chút lo lắng:
- Không giấu các vị, triều đình quanh năm thiếu thốn tài chính, sớm đã để ý tới tài phú của Đông Nam, bắt đầu bàn bạc việc lập thuế, hiện tại Đại học sĩ Trương Cư Chính cùng Hộ bộ thượng thư Vương Quốc Quang đều ủng hộ việc này... Mặc dù ta có thể cố gắng kéo dài mấy năm, nhưng chỉ với một mình ta thì không đủ, không biết lúc nào bị tước mũ ô sa, nếu có ngày đó, thì ta có muốn bảo hộ cho mọi người cũng không được rồi...
Nghe thấy thế tất cả mọi người đều biến sắc, sao nhiều chuyện không vui lại xảy ra trong cùng một lúc thế này, khiến cho bọn họ đã đau lòng càng đau lòng hơn.
- Có câu thất phu vô tội, hoài bích có tội...
Lúc Thẩm Mặc nói câu này thì ánh mắt đang nhìn vào ánh đèn chập chờn, giọng nói cũng trở nên đều đều:
- Mỗi một vị ngồi đây, gia tài đều lớn hơn quốc khố, điều này tại triều đình Bắc Kinh đã không còn là bí mật gì nữa... Chuyện của Thẩm Vạn Tam mọi người chắc cũng đều đã nghe qua rồi chứ.
- Đương kim hoàng thượng không thể so sánh với Thái tổ.
Trong tâm trạng sợ hãi, mọi người chỉ có thể tự an ủi bản thân mình.
- Mọi người có chắc chắn năm sau hoàng đế sẽ biến đổi thế nào không? Hắn vẫn như vậy, hay là lợi hại hơn? Nhưng ta nghe nói lúc hắn còn nhỏ tuổi, đã có tướng thánh quân...
Thẩm Mặc thở dài:
- Nếu các vị hy vọng người khác nhẹ tay với mình, thì ta khuyên các vị nên tẩu tán hết gia tài, để tránh khỏi cảnh nhà tan cửa nát.
- Vậy... làm thế nào bây giờ?
Rốt cuộc những tên gia hỏa coi trời bằng vung này cũng bị Thẩm Mặc dọa cho phát sợ rồi.
